Lubelski przemysł

Transformacja

Wraz z upadkiem żelaznej kurtyny na początku lat 90. Polska musiała zmierzyć się ze zmianami gospodarczymi, nierzadko trudnymi do opanowania przez raczkujące na kapitalistycznym gruncie polskie społeczeństwo. Procesy prywatyzacji doprowadzały do rozwoju intratnych interesów lub wręcz przeciwnie – w zderzeniu z rzeczywistością wiodły prostą ścieżką nierentowności do fiaska. W wyniku przekształceń negatywne skutki transformacji odczuły rynki pracy w wielu polskich regionach, zwłaszcza w sektorze przemysłowym.

Na zmianę struktury branży przemysłowej, między innymi w Lublinie, wpływ miało również przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, a zatem szereg rozporządzeń służących wprowadzeniu równowagi gospodarczej w poszczególnych regionach Wspólnoty. Limity w ogólnoeuropejskiej produkcji doprowadziły do zamknięcia chociażby Cukrowni „Lublin”. Innymi dużymi zakładami, które dawniej stanowiły trzon lubelskiej gospodarki, ale nie oparły się zmianom, były Odlewnia Ursus i Fabryka Samochodów Ciężarowych (potem kolejno Daewoo Motor Polska, Intrall i Fabryka Samochodów Honker). Odzwierciedleniem losów lubelskich zakładów produkcyjnych są dane dotyczące zatrudnienia w przemyśle. Jeszcze w 1997 roku liczba ta sięgała 42 289 osób, po czym stopniowo spadała, aby w 2005 roku sięgnąć najniższą od lat wartość równą 21 941 zatrudnionym*.

Dane z ostatniej dekady napawają optymizmem. Tereny, na których działały dawne kolosy przemysłowe, zostały zagospodarowane przez ponad 90 mniejszych firm produkcyjnych. W mieście działa również Podstrefa Lublin Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO-MIELEC, dziś mogąca pochwalić się 70 inwestorami, głównie z sektora przemysłowego. Na podstawie najnowszych dostępnych danych, w 2017 roku liczba zatrudnionych w sektorze osób wzrosła do 24 095 i wciąż wskazuje tendencje wzrostowe, a udział zatrudnionych w przemyśle w ogólnej liczbie pracowników w Lublinie kształtuje się na poziomie takich miast, jak Wrocław i Kraków. Co więcej, rok 2018 był bardzo dobry dla lubelskiego przemysłu dzięki nowym inwestycjom takich firm jak Borg Automotive, Turck czy Data Modul.

Szeroko pojęta transformacja wciąż jednak trwa – tym razem na podłożu technologicznym. Procesy automatyzacji wprowadzane przez lubelskie firmy mają na celu zwiększenie produkcji poprzez wyeliminowanie błędów oraz optymalizację wykorzystania czasu i surowca. Takie inwestycje poprawiają produktywność przedsiębiorstw, choć w kontekście rynku pracy zniekształcają proporcję wzrostu liczby firm do wzrostu zatrudnienia. Wbrew obawom nie powodują jednak zwolnień pracowników, a jedynie sprawiają, że oczekuje się od nich nowych, szerszych kompetencji. Już dziś bywa, że od lubelskiego magazyniera wymagane są nie tylko uprawnienia do kierowania wózkiem widłowym, ale i umiejętności programowania robotów, które obsługują magazyny. Automatyzacja pozwala lokalnym firmom stanąć w szranki z silną konkurencją europejską.

Lubelskie od wieków

Najsilniejszym lewarem lubelskiego przemysłu już w XIX wieku była branża spożywcza. Zakłady założone na przełomie XIX i XX wieku funkcjonują w Lublinie do dziś lub stały się mocnym fundamentem dla swoich następców – współczesnych przedsiębiorstw produkcyjnych. Jednymi z najlepszych przykładów są Lubella, ambasadorka spuścizny słynnego młyna braci Krausse, a także Perła – Browary Lubelskie, firma która powstała na browarniczych fundamentach zbudowanych przez rodzinę Vetterów. Poza tym od ponad 100 lat działają niezmiennie Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego „LUBLIN”, które słyną między innymi z produkcji z unikalnego syropu glukozowego – w pełni przyjaznego zdrowiu, ekologicznego i bezglutenowego konserwantu żywności.

To jednak nie wszystko. Spółdzielnia Pszczelarska APIS działa w Lublinie nieprzerwanie od 1932 roku, a lubelski Herbapol od 1949 roku. Marka „Solidarność”, choć obecnie pod władaniem grupy kapitałowej Colian Holding S.A., króluje na polskich półkach sklepowych od 1952 roku. W tym samym roku działalność rozpoczęła jej konkurentka  – Fabryka Cukierków „Pszczółka”, która produkuje słodycze i kontynuuje tradycje wspomnianej już Cukrowni Lublin.

Głęboko zakorzenionych tradycji należy szukać również w lokalnym przemyśle ciężkim. Lubelska Fabryka Maszyn Rolniczych została założona w 1840 roku. Przeszła długą ścieżkę przez liczne przekształcenia, nacjonalizację (przez jakiś czas nosiła nazwę Agromet) i komercjalizację, aby w 2009 roku stać się częścią prężnie działającego przedsiębiorstwa SIPMA S.A. Podobną historię mogą przedstawić dzisiejsze Lubelskie Fabryki Wag FAWAG S.A., których korzenie sięgają 1879 roku i powstania Fabryk Wag W. Hessa.

Przemysłowa wolta

Po krótkim załamaniu lubelskiej gospodarki u progu nowego stulecia dziś nawet gołym okiem można zauważyć powrót dawnych tradycji przemysłowych w Lublinie. Słychać echa sławy Zakładów Mechanicznych Plagego i Laśkiewicza we współczesnych firmach, które produkują części i systemy do samolotów, śmigłowców, a nawet dla przemysłu kosmicznego. Kontynuatorem dziedzictwa jest PZL Świdnik należący dziś do grupy Leonardo Helicopters, a potomek WSK – producenta śmigłowców, samolotów, szybowców i motocykli, działającego od 1951 roku. Również lubelski przemysł maszynowy powrócił do łask dzięki inwestycjom polskich i zagranicznych przedsiębiorstw zajmującym się produkcją maszyn rolniczych, silników elektrycznych do wózków widłowych, dźwigów osobowych, sprężyn samochodowych, a także szeroko pojętego oprzyrządowania dla zakładów produkcyjnych.

W Lublinie rozwijają się także inne gałęzie przemysłu, a wśród nich chemiczny (przetwórstwo tworzyw sztucznych, produkcja środków barwiących) czy przemysł lekki (produkcja obuwia specjalistycznego, galanterii skórzanej, materiałów tapicerskich i medycznych). Poza tym w mieście działają dobrze prosperujące przedsiębiorstwa z branży spożywczej (produkcja mrożonek i żywności ekologicznej), jak również firmy zajmujące się produkcją opakowań dla przemysłu farmaceutycznego oraz etykiet, taśm i laminatów. Warto wspomnieć również o popularnych na świecie lubelskich producentach okien, drzwi oraz profili aluminiowych dla budownictwa. W Lublinie prężnie rozwija się lokalny przemysł biotechnologiczny (produkcja szczepionek, podłoży mikrobiologicznych czy sprzętu diagnostycznego).

Najwięksi pracodawcy

W „Setce Kuriera”, czyli rankingu 100 najlepszych firm Lubelszczyzny znaleźć można między innymi zestawienie największych pracodawców w regionie. Spośród firm z sektora przemysłowego działających w Lublinie najliczniejszym zatrudnieniem wyróżniają się**:

• GK Ursus S.A. – 816
• Perła – Browary Lubelskie S.A. – 505
• Aliplast Sp. z o.o. – 326
• Daewon Europe Sp. z o.o. – 312
• Elektromontaż – Lublin Sp. z o.o. – 251
• Intrograf-Lublin S.A. – 230
• BIOMED-LUBLIN – 221
• Aliplast Extrusion Sp. z o.o. – 196
• LWDO Lift Service S.A. – 189
• AGRAM S.A. – 182

Przyszłość lubelskiego przemysłu

Zmniejszenie udziału zatrudnienia w przemyśle na rzecz sektora usług to zjawisko naturalne w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo. Zaawansowanie technologiczne, a więc i automatyzacja produkcji, sprawiają, że sektor przemysłowy stopniowo obniża zapotrzebowanie na kadrę pracowniczą. Równie normalnym zjawiskiem jest odpływ firm produkcyjnych do gmin ościennych czy nawet niewielkich miejscowości w regionie, gdzie koszty działalności są niższe, a powierzchnie przemysłowe w dalszym ciągu łatwo dostępne.

Trudno wstrzymać zmiany, które dzieją się nie tylko w Lublinie, ale i w całym kraju i na świecie. Kolejnych ich etapów możemy spodziewać się już w niedalekiej przyszłości, mając na uwadze ogromne postępy w pracach nad sztuczną inteligencją i jej implementacji w przemyśle. Na szczęście Lublin i lokalni przedsiębiorcy są do tych zmian dobrze przygotowani.

* Dane dotyczące ogólnego zatrudnienia w przemyśle w Lublinie pochodzą z Banku Danych Lokalnych GUS.

** Dane pochodzą z biuletynu „100 Najlepszych Firm Lubelszczyzny 2018” Kuriera Lubelskiego, wyd. 13 czerwca 2019.